TS. Nguyễn Văn Thường
Cây bơ (Persea americana) thuộc họ long não (Lauraceae) là loại cây ăn quả có giá trị kinh tế cao và hiện đang được phát triển mạnh ở Việt Nam, đặc biệt ở vùng Tây Nguyên. Hầu hết người tiêu dùng quan tâm tới mùi vị thơm ngon cũng như giá trị dinh dưỡng của thịt quả bơ, mà ít quan tâm tới tác dụng dược lý của các bộ phận trên cây bơ.
Nhiều bộ phận của cây bơ được dùng làm thuốc. Lá và vỏ dùng trị ho và các bệnh về đường tiêu hóa. Kinh nghiệm của người dân bản địa Guatemala dùng thịt quả bơ làm thuốc kích thích mọc tóc, dùng vỏ quả bơ chống giun sán và hạt bơ trị bệnh tiêu chảy. Tại Tây Phi, thịt quả bơ dùng làm thực phẩm bồi dưỡng cho trẻ nhỏ. Thịt quả bơ chứa rất ít đường, vì vậy nó là thức ăn kiêng tuyệt vời cho người bị bệnh tiểu đường.
1) Thành phần chính trong các bộ phận của cây bơ:
– Lá và vỏ chứa tinh dầu (methylchavicol, alpha-pinene), flavonoids và tanins.
– Thịt quả: chứa chất béo chưa bão hòa, protein (khoảng 25%), sesbpuitespenses, các vitamin A, B1, B2 và B12.
– Hạt bơ: chứa dầu.
2) Tác dụng dược lý của cây bơ:
– Lá và vỏ non của cây có các tác dụng làm se (chữa tiêu chảy, chướng bụng, đầy hơi) và chữa kiết lỵ, điều hòa kinh nguyệt, giảm đau, giảm ho, bổ gan và làm sạch acid uric (hợp chất gây bệnh thấp khớp).
Cảnh báo: nước chiết từ lá và vỏ non của cây có thể gây sẩy thai
– Thịt quả: Ngoài tác dụng bồi bổ còn giúp làm dịu và giảm đau các vết thương, giúp vết thương mau lành.
– Dầu hạt bơ: dùng cho loại da xấu, giúp da mềm, đẹp và mịn màng hơn.
– Vỏ quả: chứa các chất có tác dụng tẩy giun sán.
3) Một số bài thuốc
- Thuốc sắc từ lá: dùng 20g lá phơi khô hoặc 40g lá tươi, cho vào nồi, đổ 750 ml nước lạnh vào đun sôi, ninh nhỏ lửa trong khoảng 20-30 phút, còn lại khoảng 500 ml, chia đều để uống 3 lần trong ngày. Dùng để trị tiêu chảy.
- Vỏ tước ra từ thân cây hoặc cành non: cách sắc và cách dùng như với lá cây. Dùng chữa bệnh tiêu chảy và kiết lỵ.
- Dầu ép và tinh chế từ hạt bơ: mỗi ngày thoa một ít lên vùng da xấu (da sần sùi, thô ráp, vùng da có tàn nhang…).
- Thịt quả bơ chín: nghiền nát và mỗi ngày thoa 3 lần lên vết thương bị nhiễm trùng, hoặc thoa lên da đầu (vùng hói hoặc ít tóc) để kích thích mọc tóc.
4) Một số nghiên cứu liên quan
Giảm hàm lượng cholesterol: Các nghiên cứu cho thấy, ăn thịt quả bơ giúp làm giảm hàm lượng cholesterol trong máu
Giảm đau: Các loại thú nuôi khi ăn vỏ quả, thịt quả đều ít bị đau đớn khi bị nhiễm chất độc hoặc khi bị rắn cắn.
Ngăn ngừa virus bệnh tình dục: Các cuộc thí nghiệm cho thấy chiết xuất từ lá cây bơ có tác dụng ngăn ngừa virus herpes, loại vi sinh vật gây nên bệnh loét da vào mùa lạnh và bệnh vùng sinh dục.
Tác dụng khác: Đã có những báo cáo cho thấy thịt quả bơ có tính chất kích dục và giúp chữa bệnh thiếu máu (do tác dụng làm tăng hồng cầu).
Theo “Encyclopedia of Herbal Medicine. 2nd US Edition (2001), by Dorling Kindersley” và “CERES FAO Review 1989, Rome – Italia”