KỸ THUẬT TRỒNG CHĂM SÓC LAN HỒ ĐIỆP (Phalaenopsis)

Võ Trần Quang – Bộ môn CNSH, SLSH & CNSTH – Viện KHKTNLN Tây Nguyên

I.GIỚI THIỆU CHUNG

Lan Hồ Điệp là giống lan có tên gọi Phalaenopsis, thuộc họ phụ Vandeae. Tên gọi Phalaenopsis bắt nguồn từ tiếng Hi Lạp trong đó Phalaina có nghĩa là “con bướm” và Opsis có nghĩa là “giống như”. Lan Hồ Điệp là một chi thực vật thuộc họ Lan (Orchidaceae) chứa khoảng 60 loài. Đa số loài của chi Lan Hồ Điệp có hoa giống như con bướm; phân bố từ khu vực Đông Nam Á đến dãy Himalaya, Philippines và bắc Úc; ở Việt Nam có khoảng 6 – 7 loài. Hiện nay, Lan Hồ Điệp được trồng rộng rãi trên thế giới và được mệnh danh là Lan “Hoàng hậu”.

Lan Hồ Điệp là loài hoa được nhiều người ưa chuộng bởi vẻ đẹp về hình dáng, màu sắc đa dạng và nổi tiếng là loài hoa lâu tàn nhất. Mặc dù không quá rực rỡ như hoa hồng nhưng lan Hồ Điệp mang một vẻ đẹp quý phái sang trọng. Theo phong thủy phương Đông, Lan Hồ Điệp có ý nghĩa đại diện cho sự may mắn, tài lộc, sang trọng và sung túc. Còn đối với các nước Châu Âu, Lan Hồ Điệp được xem là biểu tượng của tình yêu mãnh liệt. Ngoài ra, Lan Hồ Điệp còn đại diện cho sắc đẹp của người phụ nữ, hướng đến sự hoàn hảo và quyến rũ.

Trong những năm gần đây, đời sống kinh tế phát triển, nên thị trường hoa lan trong nước cũng ngày càng tiêu thụ nhiều. Cùng với sự phát triển của văn minh nhân loại, nhu cầu thưởng thức hoa ngày càng được nâng cao, do vậy ngành trồng hoa đã và đang trên đà phát triển mang lại lợi nhuận kinh tế cho nhiều hộ nông dân, doanh nghiệp. Tại Việt Nam giá bán Lan Hồ Điệp trong khoảng 170.000 đồng – 300.000 đồng/cây.

II. KỸ THUẬT TRỒNG

2.1. Chuẩn bị dàn che

Hồ Điệp là một loại lan của vùng nhiệt đới mà sự tăng trưởng của chúng chịu ảnh hưởng của 2 mùa nắng mưa rõ rệt. Nhiệt độ lý tưởng tối thiểu từ 22ºC – 25ºC vào ban ngày và 18ºC vào ban đêm. Tuy nhiên Hồ Điệp là loài lan chịu nóng hơn một số loài khác, do đó nó cũng có thể tăng trưởng khá tốt ở nơi có nhiệt độ cao hơn tối đa 35ºC vào ban ngày và 25ºC vào ban đêm.Trong quá trình trồng lan cần phải điều tiết ánh sáng theo từng thời kỳ sinh trưởng của cây bằng cách dùng các loại lưới cản quang.

Trong điều kiện trồng trong nhà lưới, mùa hè và thu tỷ lệ che ánh sáng 75 – 85%, mùa đông xuân thì ánh sáng yếu hơn, chỉ cần che 40 – 50% ánh sáng là phù hợp.

2.2. Chuẩn bị giá thể

Sử dụng giá thể là dớn trắng, than hoa, gạch, xơ dừa, rễ lục bình, vỏ thông để trồng lan hồ điệp, đây là những vật liệu dễ kiếm. Có thể dùng một loại giá thể chủ đạo và phối trộn các loại giá thể trên với nhau để trồng tùy thuộc vào điều kiện từng vùng và từng độ tuổi của lan.

Giá thể được rửa thật sạch với nước sau đó ngâm nước vôi hoặc nước vôi trong 200 g/lít với thời gian 2 tiếng tới 2 ngày. Mục đích chính là trung hòa axit, diệt cỏ dại, côn trùng gây hại như cuốn chiếu, sâu đất, kiến, mối, rết, ốc và sên, tiêu diệt các loại nấm bệnh. Rửa lại với thật nhiều nước lã, rửa sạch hết nước vôi.

2.3. Chuẩn bị dụng cụ và chậu nuôi

Chậu dùng trồng Lan Hồ điệp phải là chậu màu trắng trong và nông để cho rễ phát triển thuận lợi và cho quang hợp.

Cây con dùng chậu có đường kính 5 cm; sau 6 tháng cây lớn vừa chuyển sang chậu có đường kính 8,3 cm; sau 12 tháng cây lớn đổi sang chậu có đường kính 12 cm.

2.4. Chăm sóc

2.4.1. Thời kỳ cây con

Trong thời kỳ này cần đảm bảo lượng nước cho cây sinh trưởng tốt vì sức chịu hạn của cây con yếu. Ánh sáng tốt nhất ở 5.000 – 7.000 lux, sau đó sẽ tăng dần. Nhiệt độ ở giai đoạn này tốt nhất từ 25 đến 31⁰C và sử dụng phân bón Orchid – 1 (tỷ lệ N:P:K = 30:10:10), pha với tỷ lệ 4 gam/10 lít nước, phun và tưới định kỳ 7 ngày 1 lần giúp cây phát triển nhanh, kích thích khả năng ra rễ và phát triển thân lá.

3.4.2. Thời kỳ thay chậu lần 1, lần 2 và chăm sóc sau khi thay chậu

Cây con trồng trong chậu có đường kính 5 cm, sau 6 tháng, khoảng cách giữa 2 lá khoảng 12cm, cần tiến hành thay chậu lần thứ 1. Lấy cây con ra, dùng giá thể bọc kín rễ, đặt nhẹ vào chậu nhựa có đường kính 8,3 cm trong suốt đảm bảo thoát nước tốt. Tiếp tục chăm sóc cây sau 6 tháng nữa, khoảng cách 2 lá tới 18 cm lại tiến hành thay sang chậu có đường kính 12 cm.

Giai đoạn này sử dụng loại phân bón Orchid – 3 (tỷ lệ N:P:K là 20:20:20) là tốt nhất với tỷ lệ 4 gam/10 lít nước, phun và tưới định kỳ 7 ngày 1 lần giúp cây phát triển cân đối, bản lá dày, cứng cáp và ít bị bệnh.

Ánh sáng có thể tăng dần từ 12.000 – 18.000 lux, nhiệt độ từ 25 – 31^oC.

III. KỸ THUẬT XỬ LÝ PHÂN HÓA MẦM HOA

Lan Hồ điệp thường có hoa từ tháng 3 đến tháng 5, đa số các giống không ra hoa vào dịp Tết nguyên đán. Muốn có hoa vào dịp Tết cần phải xử lý điều khiển ra hoa. Có 2 cách xử lý phân hóa mầm hoa, cụ thể như sau:

3.1. Cách 1: Xử lý nhân tạo

– Điều kiện xử lý: nhà lưới hiện đại có các thiết bị có thể điều khiển được nhiệt độ, ánh sáng.

– Tuổi cây: cây lan từ 18 – 20 tháng tuổi bắt đầu đưa vào xử lý.

– Thời gian bắt đầu xử lý 1/8 (âm lịch)

– Chế độ nhiệt độ: Duy trì điều kiện nhiệt độ ban ngày 24⁰C (12 tiếng), ban đêm 14⁰C (12 tiếng) trong thời gian ít nhất 50 ngày, đến khi xuất hiện ngồng hoa trên 50% thì dừng lại.

– Chế độ ánh sáng: Cường độ ánh sáng trong quá trình xử lý 5.000 – 7.000lux trong thời gian 6 – 8 tiếng/ngày, có thể điều chỉnh bằng việc kéo và thu lưới đen.

– Phân bón: sử dụng loại phân có tỷ lệ NPK là 9:45:15, pha với tỷ lệ 4gam/10 lít nước, phun và tưới định kỳ 7 ngày 1 lần xen kẽ trong suốt quá trình xử lý. Bên cạnh đó bổ sung thêm B₁ với tỷ lệ 4ml/10 lít nước, 5 – 7 ngày phun 1 lần.

– Độ ẩm không khí ở mức 75 – 80%.

3.2. Cách 2: Xử lý trong điều kiện tự nhiên

– Điều kiện nơi xử lý: Chọn những nơi có điều kiện sinh thái mát mẻ (nhiệt độ 15 – 25⁰C, độ ẩm 75 – 80%, độ cao so với mặt biển >700 m), có số giờ chiếu sáng từ 6 – 10 tiếng/ngày với cường độ ánh sáng trên 5.000 lux.

– Tuổi cây: cây lan từ 18 – 20 tháng tuổi bắt đầu đưa vào xử lý.

– Thời gian bắt đầu xử lý 1/8 (âm lịch)

– Chuẩn bị nhà che để xử lý: Làm nhà che kiên cố hoặc nhà che tạm đảm bảo được tránh mưa, nắng trực tiếp, làm dàn như ở điều kiện đồng bằng. Làm hướng nhà và dàn che theo hướng Bắc – Nam để tận dụng được nhiều ánh sáng mặt trời.

– Chế độ ánh sáng: Cường độ ánh sáng trong quá trình xử lý 5.000 – 7.000lux, có thể điều chỉnh bằng việc kéo và thu lưới đen.

– Bón phân: sử dụng loại phân có tỷ lệ NPK là 9:45:15, pha với tỷ lệ 4gam/10 lít nước, phun và tưới định kỳ 7 ngày 1 lần xen kẽ trong suốt quá trình xử lý. Bên cạnh đó bổ xung thêm B₁ với tỷ lệ 2,5ml/10 lít nước, 5 – 7 ngày phun 1 lần.

– Sau khi xử lý 35 ngày, có trên 90% số cây mọc mầm hoa thì kết thúc quá trình xử lý và chuyển sang giai đoạn chăm sóc mầm hoa.

– Các kỹ thuật khác: trường hợp nhiệt độ trong quá trình xử lý lớn hơn 24⁰C thì phải có biện pháp làm giảm: cuộn nilon hai bên sườn nhà lưới lên, che lưới đen. Nếu nhiệt độ thấp hơn 14⁰C cần hạ nilon hai bên sườn nhà lưới xuống và thắp bóng điện để tăng nhiệt độ.

Tuy nhiên trong 2 cách xử lý trên, phương pháp xử lý trong điều kiện tự nhiên tại các vùng núi cao là hiệu quả hơn cả: không phải đầu tư các thiết bị và điện năng để điều khiển nhiệt độ, xử lý với số lượng lớn do vậy chi phí thấp hơn.

HÌNH ẢNH MINH HỌA