ThS. Đậu Thế Năm, Bộ môn Chăn nuôi và Đồng cỏ
Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên
- Giới thiệu về cây Trichanthera gigantea (chè đại).
Cây Trichanthera gigantea là một loại cây thức ăn gia súc, được nhập vào Việt Nam năm 1993 từ Côlômbia, đây là loại cây dễ trồng thích nghi được với nhiều điều kiện khí hậu và địa hình khác nhau. Cây Trichanthera là cây thân bụi, lá to năng suất khá cao (50 – 70 tấn/ha/năm), rất giàu protein, khoáng và vitamin. Hiện nay cây Trichanthera gigantea đã được trồng ở miền Tây Nam bộ và vùng núi phía Bắc nước ta để làm thức ăn cho gia súc, gia cầm và cá. Hàm lượng protein chứa bên trong lá từ 18-21%. Kết quả cho thấy sử dụng cây Trichanthera gigantea làm thức ăn gia súc đã mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt trong chăn nuôi.
Tuy nhiên việc nhân giống cây Trichanthera gặp rất nhiều khó khăn (khả năng cho hạt thấp) do vậy việc nhân giống chủ yếu bằng hom. Vì vậy việc xác định được phương pháp nhân giống bằng hom là hết sức cần thiết nhằm góp phần giảm chi phí, tăng năng suất cho người chăn nuôi.
- Kỹ thuật nhân giống cây Trichanthera gigantea bằng hom .
a. Cây lấy hom.
Vườn cây lấy hom Trichanthera gigantea được trồng theo hàng với khoảng cách 1 m, cây cách cây 0,7 m. Trước khi trồng nên bón lót mỗi hố 0,5 kg phân chuồng hoai và 0,1 kg phân vi sinh. Thời vụ trồng vào đầu mùa mưa (ở các tỉnh phía Bắc là vụ xuân và vụ thu, ở các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên là tháng 6-7).
Cây giống phải được chăm sóc bảo vệ cẩn thận, không để sâu bệnh và gia súc phá hoại, hàng tháng làm cỏ vun gốc cho cây giống. Sau 1-2 năm khi cây giống đã sinh trưởng tốt thì phải xác định thời gian lấy hom giống để tiến hành bấm đọt non (trước khi lấy giống 1 tháng) để đảm bảo cho việc lấy hom làm giống.
b. Xây dựng khu giâm hom (vườn ươm)
* Khu giâm hom là nơi để sản xuất và huấn luyện cây hom. Khu giâm hom được xây dựng có mái che bằng lưới có độ che 40 – 60% ánh sáng, cao cách mặt đất 2,2 m.
* Bầu ương nuôi cây: dùng bầu nhựa, kích thước bầu 9-10 cm x 19-20 cm, đục 6-8 lỗ thoát nước đường kính 4-5mm ở nửa gần đáy bầu.
* Đất dùng ương phải là đất mặt 10 – 15cm, tơi xốp hàm lượng chất hữu cơ trên 3%, không lẫn tạp rễ cây, đá sỏi. Đất mặt được trộn với phân hữu cơ và phân lân theo tỷ lệ sau: 0,8 m3 đất + 0,2 m3 phân chuồng hoai + 5-6 kg lân nung chảy hoặc 4-5 kg super lân hoặc 15 -20 kg lân hữu cơ vi sinh.
* Xử lý mối hại hom giống: Xử lý mối bằng cách sử dụng một số loại thuốc chống mối (Vibasu 10H; Bam 5H hoặc Basudin 5H,…)
c. Kỹ thuật cắt cành và giâm hom
Dùng kéo hoặc dao sắc để cắt cành từ vườn giống. Việc cắt cành phải tiến hành vào buổi sáng. Cành đã cắt phải được bảo quản nơi râm mát hoặc ngâm gốc cành vào nước.
Cành đã cắt sẽ dùng kéo, dao sắc cắt thành hom để giâm. Chiều dài hom 10 – 20cm, mỗi hom có 2-3 mắt. Hom đã cắt cần được giâm ngay hoặc giữ hom nơi râm mát, có phủ khăn ẩm để không bị khô. Hom cắt lần nào phải cấy ngay lần ấy, không được để hom lâu. Hom được cấy trực tiếp vào bầu đất. Mỗi bầu cấy 1-2 hom, độ sâu cấy hom khoảng 7 – 10 cm (1 mắt nằm dưới đất).
d. Thời điểm giâm hom
Thời điểm giâm hom phụ thuộc vào điều kiện thời tiết của từng vùng, tránh giâm hom vào những thời điểm có lượng mưa lớn (làm thối hom). Tốt nhất ươm cây con vào cuối mùa khô và trồng vào đầu mùa mưa.
Nguyên tắc chung là giâm hom phải được thực hiện trước khi trồng 1-2 tháng, nếu giâm hom trước quá lâu thì phải có biện pháp hãm cây.
e. Chăm sóc cây con:
Tưới nước đầy đủ theo nguyên tắc cây nhỏ tưới ít nhưng chu kỳ ngắn, cây lớn tưới lượng nước nhiều hơn với chu kỳ dài. Nhổ cỏ, xới váng mặt bầu vệ sinh vườn ương là những chăm sóc tiến hành thường xuyên.
Huấn luyện cây: Kể từ khi cây có 1-2 cặp lá thật, điều chỉnh giàn che để tăng dần ánh sáng và sau đó dỡ giàn che hoàn toàn (giai đoạn này cần tưới nước nhiều hơn) tránh hiện tượng nắng cháy lá và khô bầu.
Tiêu chuẩn cây đem trồng: Cây không bị sâu bệnh, không có ngoại hình lạ, bầu đất còn nguyên vẹn, hom lên chồi ít nhất 2-3 cặp lá và cây được huấn luyện ngoài ánh sáng hoàn toàn từ 10 – 15 ngày trước khi trồng.