TS. Trần Vinh
Một vấn đề quan tâm trong việc sản xuất sầu riêng của dân vườn là một số giống sầu riêng đậu trái không tốt như giống Xani (vượn) và giống Candao (cuống dài). Ngoài ra nhiều giống tuy đậu trái khá tốt nhưng thường ra quả ở ngọn cành, ở cành nhỏ làm cho việc chăm sóc và thu hoạch gặp khó khăn. Đặc biệt khi trái to gặp gió lớn hoặc bão cành sẽ bị gãy toác gây thiệt hại nặng nề cho nhà vườn.
Trung tâm nghiên cứu cây trồng thuộc tỉnh ChănThaBuri (Thái Lan) đã tiến hành thí nghiệm thụ phấn sầu riêng giống Xani (vượn) và Candao (cuống dài) bằng nhị đực giống khác như Xani, Candao, Monthoong, Copphicunthoong và Cathơi nhằm mục đích giải quyết việc đậu trái ít của sầu riêng để tăng sự kết trái cho cành to hoặc cành thấp và để biết uy lực của nhị phấn đối với việc kết trái và chất lượng của sầu riêng.
Việc tiến hành thí nghiệm và kết quả thí nghiệm như sau:
1. Việc thụ phấn sầu riêng: Tiến hành vào khoảng thời gian từ 9 giờ – 12 giờ, chọn những hoa chuẩn bị nở trên cành to và thấp của cây mẹ, sau đó cắt nhị đực ra chỉ chừa lại nhụy cái rồi trùm lại bằng vải trắng mỏng. Thời gian khoảng 19 giờ – 19 giờ 30 cùng ngày hứng lấy nhị phấn đực của giống cha bằng cách dung kéo nhỏ cắt riêng đầu nhị phấn đực đã vỡ sẽ thấy phấn màu trắng bám vào, hứng vào chai hoặc lọ plastic. Từ đó đem đi thụ phấn cho giống mẹ bằng cách dùng cọ vẽ quệt lấy phấn nhị đực quét vào ngọn nhụy cái của hoa mẹ đã chuẩn bị sẵn, rồi lấy vải trắng mỏng trùm lên như cũ, để vậy từ 2 đến 3 ngày. Thời gian thụ phấn tốt nhất là từ 20 giờ đến 22 giờ, vì thời gian đó phấn nhị đực khỏe nhất.
2. Kết quả thí nghiệm:
2.1. Giống mẹ Xani
Bảng 1: Việc đậu trái sau thụ phấn 14, 109 và 114 ngày của giống mẹ Xani thụ phấn với nhị đực các giống khác
|
Nhị đực giống |
Số lượng hoa thụ phấn |
Tỷ lệ đậu trái (%) |
Số lượng trái |
||
|
14 ngày sau thụ phấn |
109 ngày sau thụ phấn |
114 ngày sau thụ phấn |
114 ngày sau thụ phấn |
||
|
Thụ phấn tự nhiên không ngắt hoa |
683 |
4,07 |
0,59 |
0,59 |
4 |
|
Thụ phấn tự nhiên ngắt hoa |
190 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
Xani một cây |
197 |
6,00 |
1,02 |
0,51 |
1 |
|
Xani khác cây |
190 |
5,65 |
0,53 |
0,53 |
1 |
|
Monthoong |
187 |
63,61 |
25,67 |
25,67 |
48 |
|
Candao |
187 |
58,04 |
27,27 |
27,27 |
51 |
|
Copphicunthoong |
186 |
52,59 |
12,00 |
11,83 |
22 |
|
Cathơi |
197 |
30,10 |
5,08 |
4,57 |
9 |
Việc đậu trái của giống mẹ Xani 14 ngày sau khi thụ phấn theo tự nhiên (phấn hoa của một cây và cây khác) chỉ đậu trái từ 0 – 6%, nhưng khi phối với giống khác tỷ lệ đậu trái từ 30,1 – 63,61%, phối giống bằng nhị đực giống Monthoong tỷ lệ đậu trái đạt cao nhất 63,61%.
Khi được 114 ngày sau thụ phấn, sầu riêng giống Xani thụ phấn tự nhiên và tự thụ phấn đậu trái rất ít chỉ đạt từ 0 – 0,59%, nhưng khi phối qua giống giúp cho đậu trái nhiều hơn, tỷ lệ đậu trái đạt từ 4,57 – 27,27%. Sầu riêng giống Xani thụ phấn bằng nhị đực giống Candao đậu trái nhiều nhất đạt 27,27%, tiếp đến là thụ phấn bằng nhị đực giống Monthoong đậu trái đạt 25,67%.
Hình dạng của trái sầu riêng từ việc thụ phấn cho thấy: trái sầu riêng giống Xani thụ phấn tự nhiên và tự thụ phấn phần lớn có hình dạng méo mó. Còn hình dạng của trái sầu riêng giống Xani thụ phấn bằng nhị đực của giống Monthoong, Candao, Copphicunthoong, Cathơi có hình dạng đẹp, gần như mỗi múi đều đầy, kích cỡ trái to hơn và trọng lượng trái lớn hơn nhiều so với thụ phấn tự nhiên. Còn nội tạng trái sầu riêng thụ phấn bằng nhị đực các giống khác phần lớn không khác mấy với trái sầu riêng thụ phấn tự nhiên và tự thụ phấn cả về tính chất cùi (cơm), màu cùi, mùi vị, trọng lượng cùi/trọng lượng hạt, nhưng hạt đầy nhiều hơn và số hạt/trái cũng nhiều hơn.
2.2. Giống mẹ Candao
Bảng 2: Việc đậu trái sau 14 và 109 ngày của giống mẹ Candao khi thụ phấn với nhị đực các giống khác
|
Nhị đực giống |
Số lượng hoa thụ phấn |
Tỷ lệ đậu trái (%) |
Số lượng trái |
|
|
14 ngày sau thụ phấn |
109 ngày sau thụ phấn |
109 ngày sau thụ phấn |
||
|
Thụ phấn tự nhiên |
323 |
21,19 |
0 |
0 |
|
Xani |
109 |
87,09 |
31,19 |
34 |
|
Monthoong |
114 |
30,07 |
30,07 |
35 |
Đối với việc đậu trái của giống mẹ Candao, cho thấy 14 ngày sau khi thụ phấn tự nhiên tỷ lệ đậu trái đạt 21,19%. Việc thụ phấn bằng nhị đực giống Xani và Monthoong tỷ lệ đậu trái đạt từ 87,09 – 89,68%.
Khi được 109 ngày sau thụ phấn, sầu riêng giống Candao thụ phấn tự nhiên không đậu trái nào nhưng thụ phấn bằng nhị đực giống Xani và Monthoong tỷ lệ đậu trái đạt 30,07 – 31,19%.
Hình dạng của trái sầu riêng được thụ phấn bằng nhị đực của giống Xani và Monthoong có hình dạng trái tròn, đẹp, đầy múi. Còn cùi, màu cùi, mùi vị và trọng lượng cùi/trọng lượng hạt không khác nhau.
Qua thí nghiệm này cho thấy rằng việc giúp sầu riêng thụ phấn có khả năng giải quyết được hiện tượng không sai trái. Đặc biệt là dùng nhị đực của giống Monthoong và Candao phối với giống Xani và dùng nhị đực của giống Monthoong và Xani phối với giống Candao
(Bài viết có tham khảo tài liệu nghiên cứu quy trình trồng sầu riêng ở Thái Lan)